Wat is Toxoplasmose?
Toxoplasmose is een besmetting door een ééncellige parasiet, Toxoplasma Gondii. Deze parasiet komt voor over heel de wereld. Zeer veel mensen dragen de parasiet, maar slechts heel weinig mensen vertonen symptonen van ziekte omdat het immuunsysteem de parasiet onder controle houdt. Voor zwangere vrouwen en mensen met een verlaagd immuunsysteem kan de parasiet wel voor ernstige problemen zorgen.

Toxoplasma Gondii?
De levenscyclus van Toxoplasma Gondii kent 3 stadia: cyste, oöcyste en tachyzoide. Cysten komen vooral voor in kleinere (zoog)dieren (muizen, vogels, konijnen, ....) in het spierweefsel, maar ook bij grotere diersoorten (de mens, schapen, koeien, ...). Omstreeks 1970 werd ontdekt dat de kat de eindgastheer is van de parasiet. In het darmstelsel van de kat wordt de harde schil van de cyste verteerd en komt de parasiet voor als oöcyste. Deze oöcyste wordt uitgescheiden met de ontlasting van de kat. Na besmetting scheidt de kat deze gedurende een korte periode (1 tot 2 weken) uit. Deze oöcysten zijn niet onmiddelijk infectieus maar worden dit pas na 2 tot 5 dagen. Oöcysten kunnen, zelfs onder slechte omstandheden, tot enkele jaren overleven. Deze worden opgenomen door andere dieren (grazende koeien, muizen, vogels, ....). De tachyzoide vorm van de parasiet gaat migreren door het lichaam van zijn nieuwe gastheer en nestelt zich in het weefsel (spier- of hersenweefsel), en neemt terug de cyste vorm aan. In een zeldzaam geval richt de parasiet schade aan (b.v. in het hersenweefsel, oogzenuw, ....).
Het is bekend dat zwangere vrouwen die voor de eerste keer besmet worden door de parasiet, deze kunnen doorgeven aan de foetus. Een zeer klein percentage van de ongeboren babies heeft hier ernstige problemen mee (prematuur, miskraam, soms ernstig hersenletsel).
Toen bekend werd dat de kat een belangrijke schakel was in het leven van de parasiet, werd het ondenkbaar nog een kat in huis te houden als de vrouw des huizes zwanger was. Ondertussen weten we gelukkig beter.

Seropositief
Diverse onderzoeken naar besmetting tonen het volgende aan (Rijksuniversiteit van Gent):
van 57 personen die één of meerdere katten bezitten hadden 44% antistoffen
bij de niet-kattenbezitters was dit 51%
van 19 personen die regelmatig in de tuin werken hadden er 73.7% antistoffen
regelmatige bijna-rauw-vlees eters zijn 56.6% positief tegenover 36% voor de goed-doorbakken eters. Onvoldoende gebakken schapenvlees verhoogt het risico tot 70.8%
Ook buitenlandse onderzoeken tonen geen verschillen in besmetting aan tussen mensen die met katten leven (of werken - dierenartsen en studenten diergeneeskunde) en mensen die hun huis niet met katten delen. De geringe overdracht van de parasiet van de kat naar het baasje ligt ongetwijfeld aan het feit dat in de meeste huizen de hygiëne hoog gehouden wordt, en dat de faeces normaal uit de kattebak verwijderd worden voor ze besmettelijk worden. Dit is anders in tropische landen waar de hygiëne dikwijls te wensen overlaat.
Runderen (72%) en schapen (80%) vormen een veel hoger besmettingsriciso dan onze huiskat.
Verhitten van vlees doodt de weefselcysten (20 minuten aan 60°C, 5 minuten aan 160°C).

Symptomen
Zwangere vrouwen die besmet worden met Toxoplasma Gondii zullen in de meeste gevallen geen symptomen vertonen van de besmetting. Er is ongeveer 40% kans dat de foetus besmet wordt. Een vroeggeboorte of miskraam kan het resultaat zijn of in ongeveer 10% kan er sprake zijn van een ernstige neurologische afwijking. Vrouwen die reeds vroeger besmet zijn geweest met Toxoplasma Gondii hebben antistoffen tegen de parasiet en lopen geen verhoogd risico bij herbesmetting.
Mensen met een verminderd immuunsysteem (b.v. AIDS patienten of mensen in behandeling tegen kanker) vormen een risicogroep. Symptomen van besmetting kunnen een vergroting van de lymfklieren, neurologische problemen, ademhalingsproblemen en hartkwalen inhouden. De sterftegraad ligt vrij hoog.
Mensen met een normaal immuunsysteem kunnen ook symptomen vertonen bij besmetting: grieperig gevoel, gezwollen lymfklieren en/of spierpijnen (die wel een maand kunnen aanhouden). Een enkeling kan een oogbeschadiging oplopen. De meeste mensen merken echter niets van een besmetting.

Maatregelen
Voorkomen is beter dan genezen, dus als je tot een risicogroep behoort kan je de kans op besmetting zo klein mogelijk houden door op een paar details te letten:
met een kat in huis in het bijzonder:
laat de kat niet buiten loslopen. Besmetting gebeurt vaak door het eten van kleine dieren.
geef de kat geen rauw vlees, maar hou het bij voldoende verhit (gekookt) vlees of commercieel bereid voedsel.
reinig (en ontsmet eventueel) de kattebak dagelijks. Vind je dit toch nog een risico, laat het dan iemand anders doen. Lik vooral duimen en vingers niet af na het schoonmaken van de kattebak.
was de handen na het reinigen van de kattebak en/of draag rubber handschoenen bij het reinigen.
met of zonder kat in huis:
vermijd het eten van onvoldoende verhit vlees, en zeker het eten van rauw vlees
reinig onmiddelijk het materiaal waarmee vlees bereid is (messen, vleesplankjes, ...)
wees voorzichtig bij het werken in de tuin: draag handschoenen en was de handen na het tuinwerk.
hou zandbakken (voor de kindjes) vrij van uitwerpselen van katten
wees voorzichtig met vreemde katten
Laat testen of u seropositief bent: als u reeds antistoffen heeft is het risico op besmetting zeer klein.

Mag de kat nu blijven?
Als u na het lezen van dit artikel uw kat toch nog als gevaarlijke bron van besmetting van Toxoplasma Gondii zou aanzien, raadpleeg dan zowel uw huisarts als uw dierenarts. Deze laatste zal zich waarschijnlijk meer verdiept hebben in de studie van de parasiet, daar deze toch kat-gerelateerd blijft.